تفاوت دخمه با گوردخمه

از آنجایی که ایران باستان از قدمت بسیار بالا و تاریخ غنی برخوردار است، تقریبا در تمامی جای جای این سرزمین مناطق باستانی وجود دارد و زندگی از دیرباز در آن جریان داشته. در آیین تدفین و تاریخ عموم مردم گمان می کنند که گوردخمه ها همان دخمه ها هستند و هر یک از این دو واژه برای اشاره به یک مفهوم یکسان به کار می رود؛ اما واقعیت چیزی غیر از این است و گوردخمه با دخمه تفاوت دارد که در ادامه مبحث را به طور مفصل شرح می دهیم.

گوردخمه به فضایی در صخره ها، کوه ها یا تپه ها برای خاک سپاری متوفیان گفته می شود که با معماری صخره ای ساخته شده اند. آن ها در اصل آرامگاه‌هایی در دل کوه و صخره بودند که شکل یک اتاق را داشتند و چند قبر در داخل آن ها تعبیه می شد. دخمه یا برج خاموشان یا برج سکوت مکانی بر فراز بلندی است که اجساد در آن ها قرار داده می شدند تا خوراک حیوانات و پرندگان شوند. این مکان ها جایی برای به خاک سپاری مردگان نبودند بلکه محلی برای متلاشی شدن اجساد آن ها به شمار می رفتند.

گورْدَخمه نوعی معماری صخره‌ای می‌باشد و فضایی است که در صخره‌ها، کوه‌ها یا تپه‌ها برای خاکسپاری متوفیان ساخته می‌شده‌است.

تفاوت اصلی گوردخمه با دخمه چیست؟

دخمه یا برج خاموشی مکانی است که بر فراز بلندی ایجاد می‌شد و متوفی در آنجا قرار داده می‌شد تا توسط حیوانات و پرندگان متلاشی شود. همچنین گوردخمه در زبان عامیانه گاه به‌طور هم‌معنی و مترادف با استودان نیز به کار گرفته می‌شود در حالیکه این دو از لحاظ ساختاری با هم تفاوت دارند.

کلمه استودان که از ترکیب واژه‌های «استو» به معنی استخوان و «دان» به معنی جایگاه تشکیل شده و محل نگهداری استخوان متوفیان بوده‌است. استودان‌ها در مقایسه با گوردخمه‌ها دارای ظاهر بسیار ساده‌تری بوده و ابعاد کوچکتری نیز دارند و در واقع حفره‌هایی هستند که برای نگهداری استخوان متفویان در داخل صخره‌ها ایجاد می‌شدند.

در مقابل گور دخمه‌ها در اصل آرامگاه‌هایی بودند که در دل کوه و صخره کنده می‌شدند و شکل اتاقی دارند که یک یا چند قبر در داخل آن‌ها تعبیه می‌شد.

این فضاهای اتاقی شکل گاه جای کافی برای نشستن، قرار دادن اشیاء و برگزاری مراسم داشته‌اند.

گور دخمه‌های متعددی از دوره‌های مختلف در ایران یافت شده‌اند که نمی‌توان آن‌ها را به شخص خاصی منسوب نمود. در مورد قدمت آن‌ها نیز اتفاق نظر وجود ندارد و نظرات متعددی در مورد سن آن‌ها ارائه شده‌است. در حالت کلی گوردخمه‌های ایران را می‌توان از لحاظ قدمت به سه دسته کلی گوردخمه‌های دوره مادها، دوره هخامنشیان و دوره پس از هخامنشیان دسته‌بندی نمود.

گوردخمه‌های زیادی از دوران پیش از ماد، در مناطق تحت نفوذ اورارتو (اطراف دریاچه وان در ترکیه امروزی) یافت شده‌است. به این ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که گوردخمه‌ها بیش از آنکه ریشه و منشاء آشوری و مادی داشته باشند، به هنر معماری اورارتوها مرتبط هستند.